Voor
A BRIDGE TOO FAR, de verfilming van het gelijknamige boek van Cornelius Ryan door regisseur Richard Attenborough over operatie Market Garden, werden kosten noch moeite gespaard. Met een budget van 26 miljoen dollar was het destijds de duurste film ooit. Tussen april en oktober 1976 werden op diverse plaatsen in Nederland met een sterrencast opnamen op locatie gemaakt. Vooral de plaatselijke middenstand van Deventer, dat in de film te zien is als Arnhem, profiteerde hier flink van.
 |
| A Bridge too Far, 1:55:35 |
Recentelijk kwam ik erachter dat ook Nijmegen, de stad waar ik zelf woon, in de film te zien is. In tegenstelling tot de brug bij Arnhem werd de Waalbrug wel met succes ingenomen, al waren daarbij vele doden te betreuren. Op 20 september 1944 werd de brug op de Duitsers heroverd door deze van twee kanten in te nemen.
Een uitgebreid verslag van de strijd om de Waalbrug is te lezen op de website
Strijdbewijs. Er wordt ook ingegaan op de verschillen tussen werkelijkheid en film waar ik voor dit blogbericht dankbaar gebruik van heb gemaakt.
De Waalbrug werd op 16 juni 1936 door koningin Wilhelmina feestelijk geopend, zoals te zien is in het
Polygoonjournaal. De brug verbindt Nijmegen met Lent en de rest van de noordelijk geleden gebieden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het net als de Spoorbrug één van de belangrijkste bruggen in Nederland die moest worden heroverd op de Duitsers.
De opnamen in Nijmegen waren de laatste die voor de film gemaakt werden. De uitzonderlijk mooie zomer van 1976 had ervoor gezorgd dat het opnameschema geen vertraging had opgelopen maar eind september was het weer minder mooi. Met de gemeente Nijmegen was afgesproken dat op drie zondagochtenden de brug en de rivier zouden worden afgesloten voor alle verkeer om opnamen te maken maar nooit langer dan een uur. Dat lukte, op 3 oktober 1976 werden de laatste opnamen op de brug voltooid.
 |
| A Bridge too Far, 1:55:50 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 10 mei 2015 |
De Waalbrug komt voor het eerst in beeld als deze vanuit Nijmegen wordt gadegeslagen door generaal-majoor Karl Ludwig (Hardy Krüger). Hij ziet hoe zijn manschappen over de brug marcheren. In werkelijkheid heette de generaal Harmel en stond aan de andere kant van de rivier, in Lent. Op de achtergrond is de St. Stevenskerk te zien. De toren was echter op 22 februari 1944 ingestort door het bombardement op Nijmegen. De derde keer dat de toren in beeld komt is het beeld gespiegeld. De kerk werd na de oorlog herbouwd en is in 2015 gerestaureerd, vandaar de steigers rond de kleine toren.
 |
| A Bridge too Far, 1:55:38 |
 |
| St. Stevenskerk, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 1:55:46 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 10 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:12:40 |
 |
| St. Stevenskerk, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:16:02 |
 |
| St. Stevenskerk, Nijmegen, 15 mei 2015 |
Duidelijk te zien is dat de onder de brug explosieven zijn aangebracht, in werkelijkheid was dit niet te zien. De Duitsers wilden de brug opblazen als deze door de geallieerden zou worden ingenomen. Intussen klimmen Duitse soldaten, gespeeld door Nederlandse figuranten, op de brug en binden zichzelf vast zodat ze er niet af kunnen vallen.
 |
| A Bridge too Far, 2:16:03 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:16:07 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:16:10 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
Het opblazen van de brug zou niet lukken: een deel ging niet af, een deel was door de Amerikanen onklaar gemaakt en al op 18 september had verzetsstrijder Jan van Hoof een aantal lonten doorgesneden.
Een dag later zou hij omkomen tijdens gevechten op de Waalkade. Na de oorlog werd in een van de pijlers aan de oostzijde van de brug een gedenksteen geplaatst, gemaakt door Jac Maris en onthuld op 18 september 1945.
Het verbeeldt hoe Jan van Hoof de springladingen onschadelijk maakt. De tekst onder het reliëf luidt "Aan Jan v. Hoof, zijn medestrijders, 18-IX-1945 O.Str.Nymegen".
De plek waar hij stierf, op de hoek van de Lange Hezelstraat en de Nieuwe Markt, werd in 1945 gemarkeerd door een gedenksteen in het trottoir met de tekst "Hier viel Jan van Hoof, Redder der Waalbrug, 19_9_1944".
Deze tegel ligt tegenwoordig op het Joris Ivensplein, op loopafstand van de Waalkade. De naam Jan van Hoof staat ook op het Verzetsmonument op het Trajanusplein.
Onder aanvoering van majoor Julian Cook (Robert Redford) steekt een eenheid van de 82nd Airborne Division in canvasbootjes de Waal over en wordt direct onder vuur genomen door de Duitsers. Deze oversteek vond plaats aan de westzijde van de Spoorbrug. Omdat het landschap intussen helemaal veranderd was werden de opnamen gemaakt aan de oostzijde van de Waalbrug en voeren de boten van noord naar zuid. Op de achtergrond is de schoorsteen van steenfabriek De Vlietberg in de Ooypolder te zien. Protesten van woonbootbewoners tegen de opnamen vanwege het lawaai werden door de gemeente Ubbergen afgewezen omdat er voor “drie dagen explosies” geen hinderwetvergunning nodig was.
 |
| A Bridge too Far, 2:12:43 |
 |
| Waal, 15 mei 2015 |
Eenmaal aan wal ontstaat gaat het vuurgevecht tussen de Amerikanen en de Duitsers door. Het lukt majoor Cook en zijn manschappen al snel de brug te bereiken en ook hier wordt gevochten, onder meer bij het viaduct dat tegenwoordig de naam van sergeant Peter Robinson draagt, vernoemd naar sergeant Robinson van de Britse Grenadier Guards die als eerste met zijn tank de Waalbrug overstak op 20 september 1944.
 |
| A Bridge too Far, 2:16:16 |
 |
| Waalbrug gezien vanaf Lent, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:16:23 |
 |
| Sergeant Robinsonviaduct, Lent, 15 mei 2015 |
 |
| Sergeant Robinsonviaduct, Lent, 15 mei 2015 |
Omdat de rivier de Waal in 1993 en in 1995 ver buiten haar oevers is getreden en daarmee Nijmegen dreigde te overstromen is in 2012 begonnen met de herinrichting van het landschap bij Lent, onder meer met het aanleggen van een nevengeul en verlenging van de brug. Op het moment waarop de foto’s zijn genomen was het werk nog in volle gang, in 2016 werd het hele project afgerond.
 |
| A Bridge too Far, 2:16:19 |
 |
| Waalbrug, Lent, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:18:10 |
 |
| Waalbrug, Lent, 15 mei 2015 |
De Waalbrug is ook veranderd, behalve te zijn overgeschilderd is de brug begin jaren 90 aan de westzijde verbreed voor de aanleg van een busbaan. Hiervoor werden de stenen pijlers, waar majoor Cook zich achter verschuilt, vervangen door een ijzeren hekwerk. Aan de andere zijde van de brug staan deze pijlers nog wel, ter vergelijking is hier een foto gebruikt van de oostzijde terwijl de opnamen aan de westzijde zijn gemaakt.
 |
| A Bridge too Far, 2:17:40 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:17:42 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 10 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:17:49 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:17:53 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
Gedenkplaat voor de Grenadier Guards
geplaatst in de Waalbrug in 1994 |
Tijdens de filmopnamen werd duidelijk dat de rol van de Grenadier Guards onder leiding van de al eerder genoemde sergeant Robinson werd weggelaten zodat het leek alsof de Amerikanen als enigen de brug innamen, wat historisch onjuist is. Ook de inname van de Spoorburg stond niet in het draaiboek. Na enige protesten werd dit vertekende beeld enigszins gewijzigd door enkele extra scènes toe te voegen. Te zien is hoe de tanks van de Grenadier Guards via de Waalkade naar de Waalbrug rijden.
De meeste panden aan de Oude Haven zijn in de jaren 80 vervangen door nieuwbouw. Nog wel herkenbaar zijn het huis op nummer 102 (bouwjaar 1906, tot voor kort een galerie) en het grote patriciërshuis gebouwd rond 1780, nummers 104 tot en met 108a. Dit gebouw heet De Zeemeermin, de naam is ontleend aan de versiering rond het raam boven de ingang. In 1983 is het pand geheel gerestaureerd en in originele staat teruggebracht.
 |
| A Bridge too Far, 2:17:14 |
 |
| Oude Haven, Nijmegen, 10 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:17:17 |
 |
| Oude Haven, Nijmegen, 10 mei 2015 |
 |
| De Zeemeermin, Oude Haven, Nijmegen, 10 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:17:35 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:18:26 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
Omdat Robert Redford de steracteur was is hij in de laatste beelden van de Waalbrug te zien, terwijl de tanks de brug oversteken. Tijdens de opnamen brachten prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven een bezoek aan de set in Nijmegen.
 |
| A Bridge too Far, 2:19:45 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
| A Bridge too Far, 2:19:48 |
 |
| Waalbrug, Nijmegen, 15 mei 2015 |
 |
Mr. Pieter van Vollenhoven, Robert Redford en prinses Margriet
Amigoe di Curaçao, 7 oktober 1976 |
Bij de oversteek kwamen 48 soldaten om. Nijmegen is hen gelukkig niet vergeten. De derde brug over de Waal, die in november 2013 voltooid werd, draagt de naam De Oversteek en telt 48 paren lichtmasten die ’s avonds één voor één aangaan terwijl een oud-militair de brug oversteekt. De namen van de 48 gevallen soldaten staan ook op het herdenkingsmonument aan de Oosterhoutse Dijk.
 |
Waaloversteek-monument, Oosterhoutse Dijk,
Nijmegen, 22 maart 2021 |
Zie voor een overzicht van alle locaties uit deze film mijn blog
Hollands Decor.
Screenshots © Joseph E. Levine Productions
Foto krantenpagina © Amigoe di Curaçao
Geen opmerkingen:
Een reactie posten