Delft, Nederland

  
De Amerikaanse speelfilm BETRAYED speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd grotendeels op meerdere plaatsen in Nederland opgenomen. In het blogbericht Maastricht en Sittard, Nederland schreef ik al over Zuid Limburg als filmlocatie waar de eerste opnamen werden gemaakt.

Clark Gable, Lana Turner en Victor Mature (publiciteitsfoto)

De film, oorspronkelijk The True and the Brave getiteld, begint in 1943. Geheimagent kolonel Pieter Deventer (Clark Gable), codenaam ‘Rembrandt’, sluit zich aan bij het Nederlandse verzet dat geleid wordt door ‘The Scarf’ (Victor Mature). Deventer verdenkt Carla van Oven (Lana Turner), die als spionne Fran Seelers met de nazi’s samenwerkt, van collaboratie maar wordt ook verliefd op haar. In Delft wordt hij gevangen genomen door de Duitsers. Hij krijgt het aanbod om als dubbelspion voor de nazi’s te werken maar weet met hulp van het verzet te ontsnappen.

De opnamen in de binnenstad van Delft vonden plaats van 5 tot en met 8 oktober en op 27 oktober 1953.

De opnamen van de scènes waarin Pieter Deventer achtervolgd wordt door de Grüne Polizei begonnen op 5 oktober. De straten zijn geheel willekeurig gekozen, er is geen duidelijke route die gevolgd wordt. Waarschijnlijk heeft cameraman Freddie Young vooral gekeken naar fotogenieke locaties in de binnenstad van Delft. Vermomd als groenteman heeft Deventer zendapparatuur in zijn door een paard getrokken groentekar verborgen, die getraceerd wordt door de Duitsers. Hun auto rijdt over de Verwersdijk en passeert de Doelenstraat. Op de achtergrond is de Nieuwe Kerk te zien.
Pieter Deventer rijdt over Markt, het centrale plein in Delft. Café Monopole aan Markt 48a komt even in beeld, tegenwoordig is hier restaurant Willem van Oranje gevestigd. Even later rijdt hij over de Verwersdijk en gaat de Doelenstraat in.

Betrayed 0:03:40

Verwersdijk, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:03:52

Restaurant Willem van Oranje, Markt, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:04:03

Hoek Verwersdijk en Doelenstraat, Delft, 12 februari 2018

De auto van de Duitsers gaat vanaf Oosteinde de Gasthuislaan in. Deze straat is vlakbij de Oostpoort waar de groentekar onderdoor rijdt. Ook hier is de Nieuwe Kerk in de verte te zien. De Oostpoort is helemaal te zien als de auto de naastgelegen Oostpoortbrug passeert. De Oostpoort dateert uit ca. 1400, de torens werden in de 16e eeuw verhoogd. De brug werd in 1514 gebouwd.

Betrayed, 0:04:17

Hoek Oosteinde en Gasthuislaan, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:04:24

Oostpoort, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:04:35

Oostpoort, Delft, 12 februari 2018

Nog altijd onwetend dat hij gevolgd wordt rijdt Pieter Deventer over de gracht Oude Delft. Tegelijkertijd rijdt de Grüne Polizei over de gracht Vrouwjuttenland ter hoogte van de Choorstraat. Als de kar de Oude Delft oversteekt richting Binnenwatersloot komen de Duitsers uit de Peperstraat gereden en wordt de geheimagent gevangen genomen.

Betrayed, 0:04:43

Oude Delft, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:04:52

Hoek Vrouwjuttenland en Choorstraat, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:05:03

Oude Delft, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:05:07

Oude Delft, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:05:09

Peperstraat, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:05:15

Hoek Oude Delft en Binnenwatersloot, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:05:32

Hoek Oude Delft en Peperstraat, Delft, 12 februari 2018

Beeld Hugo de Groot, Markt,
Delft, 12 februari 2018

Pieter Deventer wordt al snel bevrijd door het verzet. Als hij zich niet overgeeft zullen als represaille drie prominente inwoners van Delft worden gefusilleerd. Deze scènes werden op 6 oktober 1953 gefilmd op Markt, het plein waar de Nieuwe Kerk, het Stadhuis en een standbeeld van Hugo de Groot staan. Na afloop bleek dat door een technische fout de opnamen mislukt waren en werd het plein op 27 oktober opnieuw een hele dag afgezet om deze scènes nogmaals te filmen. De plaatselijke winkeliers kregen hiervoor een schadevergoeding van 6000 gulden. Tegelijkertijd werden ook extra opnamen gemaakt bij de Peperstraat en Binnenwatersloot. Omdat deze winkeliers geen vergoeding kregen dreigde men de filmopnamen te verstoren door de vlag uit te steken. Na overleg op het stadhuis werd ook hen een vergoeding toegezegd.

Het verzet krijgt tot zeven uur de tijd om Pieter Deventer uit te leveren. De drie gevangen wachten hun lot af, hun doodskisten staan al klaar voor het Raadhuis. Ze worden op afstand gadegeslagen door inwoners van Delft. Een Duitse soldaat kijkt op zijn horloge, de tijd is ook te zien op de torenklok van de Nieuwe Kerk, een gebouw met een lange geschiedenis. De eerste kerk was van hout en werd in 1381 gebouwd. Deze werd al snel vervangen door een stenen kerk die in de loop der eeuwen enkele malen werd uitgebreid of herbouwd na brand, de Beeldenstorm en de explosie van het nabijgelegen kruithuis. De huidige kerk dateert uit 1655. De scène waarbij het plein van bovenaf te zien is, is gefilmd vanaf de kerktoren.

Betrayed, 0:18:25

Nieuwe Kerk, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:18:29

Stadhuis, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:18:33

Markt, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:18:36

Nieuwe Kerk, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:18:39

Nieuwe Kerk, Delft, 12 februari 2018

Betrayed, 0:18:51

Nieuwe Kerk, Delft, 12 februari 2018

In de Beeldbank Nationaal Archief bevinden zich enkele zwart-wit foto’s uit de Anefo Fotocollectie van de opnamen op 6 oktober 1953 die het moment van de executie laten zien.


Markt, Delft, 6 oktober 1953 (publiciteitsfoto)

Markt, Delft, 12 februari 2018

Markt, Delft, 6 oktober 1953 (publiciteitsfoto)

Markt, Delft, 12 februari 2018

Ik heb lang niet alle straten waar in Delft opnamen werden gemaakt kunnen terugvinden. Als iemand locaties op onderstaande screenshots herkent hoor ik het graag. Van het tweede screenshot weet ik dat de kerk rechts de Maria van Jessekerk is, ook bekend onder de naam Jozefkerk (dank familie Verouden voor deze informatie). De scène is waarschijnlijk gefilmd vanaf de Verwersdijk maar ik heb de exacte locatie niet kunnen vinden.
Update 27 september 2020 Bezoeker Leo herkende de Oude Kerkstraat in het eerste screenshot, zie Google Maps. Links de Oude Kerk die tijdens de opnamen in de steigers stond.
Update 18 maart 2021 Op de website Delft Kijkt vond ik de locatie van het derde screenshot: de auto rijdt via Lange Geer over Achterom.

Betrayed, 0:04:22

Betrayed, 0:04:57

Betrayed, 0:05:00

Onderstaande foto van Lana Turner en regisseur Gottfried Reinhardt is volgens de achterzijde gemaakt langs één van de grachten in Delft maar deze locatie heb ik niet kunnen traceren. In de film zitten geen scènes gefilmd in Delft waarin Lana Turner voorkomt.
Update 28 september 2020 Bezoeker Leo heeft ook deze locatie gevonden: Oude Delft ter hoogte van de Boterbrug, zie Google Maps.

Lana Turner en Gottfried Reinhardt (publiciteitsfoto)

Achterzijde publiciteitsfoto

Zie voor een overzicht van alle locaties uit deze film mijn blog Hollands Decor.

Screenshots en publiciteitsfoto’s © MGM
Fotocollectie Anefo © Beeldbank Nationaal Archief CC-BY-SA